خیال و خیالپردازی فواید، مضرات و راه رهایی

خیال و خیالپردازی دو اصطلاح هستند که اغلب به توانایی تفکر خلاق و تولید تصاویر و سناریوهای ذهنی اطلاق می‌شوند. این دو  می‌توانند نقش مهمی در زندگی انسان‌ها داشته باشند، چرا که به آنها کمک می‌کنند تا از واقعیت فرار کنند، آرزوها و اهداف خود را شکل دهند، مشکلات خود را حل کنند، خودشان را بیان کنند و از زندگی لذت ببرند. خیال و خیالپردازی همچنین می‌توانند منبع الهام و خلاقیت برای هنرمندان، نویسندگان، مخترعان و دانشمندان باشند.

انواع خیالپردازی

1. خیال و خیالپردازی نرمال آنهایی هستند که در حد معمول و کنترل‌پذیر انجام می‌شوند و به فرد اجازه می‌دهند تا با واقعیت سازگار باشد و عملکرد روزانه‌اش را ادامه دهد. خیال و خیالپردازی نرمال می‌توانند مفید و سالم باشند و به فرد کمک کنند تا خودشناسی، خودکنترل، خودارزش و خوداعتمادی داشته باشد. خیال و خیالپردازی نرمال می‌توانند به صورت آگاهانه یا ناخودآگاهانه انجام شوند و معمولاً به دلیل علاقه، کنجکاوی، تفریح، تحریک، تسلی، تشویق یا تعلیم باشند.
2. خیال و خیالپردازی غیرنرمال آنهایی هستند که به صورت افراطی و کنترل‌ناپذیر انجام می‌شوند و باعث می‌شوند که فرد از واقعیت دور شود و عملکرد روزانه‌اش مختل شود. مضر و ناسالم ‌اند و باعث می‌شوند که فرد دچار اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، توهم، روانپریشی، اختلال شخصیت خودشیفتگی، اختلال خیالپردازی ناسازگار و غیره شود. خیال و خیالپردازی غیرنرمال معمولاً به دلیل تروما، سوءاستفاده، تنهایی، کمبودهای عاطفی، حقارت، اضطراب یا فرار از واقعیت باشند.

فواید خیال و خیالپردازی

برخی از این فواید عبارتند از:

• خیال و خیالپردازی به انسان کمک می‌کنند تا ایده‌های جدید و نوآورانه را تولید کند و آنها را به صورت تصویری و مفهومی به نمایش بگذارد. آن‌ها می‌توانند به انسان اجازه دهند تا از قوانین و محدودیت‌های واقعیت فراتر رود و فضاهایی را خلق کند که بیانگر شخصیت، سبک، ارزش و روحیه‌اش باشند.
• خیال و خیالپردازی به انسان کمک می‌کنند تا زبان را بهتر بیاموزد و به کار بگیرد. خیال و خیالپردازی می‌توانند به انسان اجازه دهند تا لغات، عبارات، اصطلاحات و قواعد زبان را به صورت طبیعی و موقعیتی به خاطر بسپارد و استفاده کند. همچنین می‌توانند به انسان اجازه دهند تا زبان را به صورت خلاقانه و بازی‌وار به کار بگیرد و از آن برای بیان خود، انتقال احساسات، ایجاد تعاملات و ارتباطات و انجام فعالیت‌های آموزشی و سرگرم‌کننده استفاده کند.
• خیال و خیالپردازی به انسان کمک می‌کنند تا احساسات خود را بهتر بشناسد و بررسی کند. به انسان اجازه دهند تا احساسات مثبت مانند شادی، عشق، امید، خوشحالی و غیره را تقویت کند و از آنها لذت ببرد. یا احساسات منفی مانند غم، ترس، نگرانی، عصبانیت و غیره را کاهش دهد و با آنها مقابله کند. احساسات خود را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، به صورت شفاهی یا کتبی، به صورت واقعی یا تخیلی، به صورت فردی یا اجتماعی، به صورت مثبت یا منفی، به صورت ساده یا پیچیده و به صورت ملموس یا مجازی بیان کند.

مضرات خیال و خیالپردازی

اگر به صورت افراطی و کنترل‌ناپذیر انجام شوند و باعث شوند که فرد از واقعیت دور شود و عملکرد روزانه‌اش مختل شود. برخی از این مضرات عبارتند از:

• خیال و خیالپردازی می‌توانند باعث شوند که فرد حواسش را از محیط اطراف و وظایف و مسئولیت‌هایش پرت کند و در دنیای خودش غرق شود. این می‌تواند به کاهش عملکرد در مطالعه، کار، رانندگی و غیره منجر شود.
• خیال و خیالپردازی می‌توانند باعث شوند که فرد از واقعیت فرار کند و مشکلات و چالش‌های زندگی را رو به رو نشود. این می‌تواند به احساس بی‌کفایتی، گناه، خجالت و ناامیدی منجر شود. همچنین ممکن است فرد با خیالات خود مقایسه شود و از خودش راضی نباشد.
• خیال و خیالپردازی می‌توانند باعث شوند که فرد از ارتباط با دیگران دور شود و به تنهایی ترجیح دهد. این می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس، احساس تنهایی، افسردگی و ایزولاسیون منجر شود. همچنین ممکن است فرد با خیالات خود انتظارات ناروا از دیگران داشته باشد و ناراضی و ناراحت شود.
• خیال و خیالپردازی می‌توانند نشانه یا عاملی برای اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، توهم، روان‌پریشی، اختلال شخصیت خودشیفتگی، اختلال خیالپردازی ناسازگار و غیره باشند. این اختلالات می‌توانند به کاهش کیفیت زندگی، مشکلات جسمی، اعتیاد، خودکشی و غیره منجر شوند.

برای مدیریت خیال و خیالپردازی، می‌توانید از راه‌های زیر استفاده کنید:

چرا و چقدر  خیال و خیالپردازی می‌کنید:

شاید خیال پردازی شما یک راه فرار از مشکلات، یک راه برآورده کردن نیازها، یک راه ابراز خود، یک راه تفریح یا یک راه یادگیری باشد. شاید خیال پردازی شما یک عادت، یک وسواس، یک توهم یا یک اختلال باشد. برای تشخیص علت و میزان خیال و خیالپردازی، می‌توانید از خودپرسش، خودنظارت، خودارزیابی و یا مشاوره روانشناسی استفاده کنید.

 انتخاب خیال و خیالپردازی‌های مناسب و مفید

آنهایی هستند که با واقعیت سازگار باشند، به شما انرژی، امید، خلاقیت و خوشبختی بدهند، به شما کمک کنند تا اهداف خود را برنامه‌ریزی و انجام دهید. و یا به شما کمک کنند تا مشکلات خود را حل کنید، به شما کمک کنند تا خودشناسی، خودکنترل‌گری، ارزش‌مندی واعتماد به خود داشته باشید.

زمان و مکان خیال و خیالپردازی خود را کنترل کنید

خیال و خیالپردازی باید در زمان و مکان مناسب و مشخص انجام شوند، نه در هر زمان و مکانی. برای کنترل زمان و مکان خیال و خیالپردازی، می‌توانید از روش‌هایی مانند تعیین زمان و مکان مشخص برای خیال پردازی، تنظیم یادآورها و زنگ‌های هشدار، ایجاد فعالیت‌های جایگزین و مفید، اجتناب از عوامل تحریک‌کننده و یا مشاوره روانشناسی استفاده کنید.

برای از بین بردن یا کاهش خیال و خیالپردازی نارسایی، در صورتی که با استفاده از راه‌کارهای ارائه شده موفق نشدید با کلیک  بر روی گزینه رزرو وقت مشاوره از خدمات حضوری و یا غیرحضوری روانشناس بهره‌مند شوید.

مطالب مفید برای شما:

انواع اعتیاد و راه‌های پیشگیری و درمان

اختلال شخصیت مرزی

چطوری از کمرویی و خجالت نجات پیدا کنم؟